Ας δούμε το παράδειγμα (παρακάτω υπάρχει σχετική απόφαση του Αρείου Πάγου) ενός δανειολήπτη που μεταβιβάζει το μοναδικό περιουσιακό του στοιχείο (πχ ένα ακίνητο) με γονική παροχή, στην θυγατέρα του, στερώντας σκόπιμα την δανείστρια τράπεζα από μια βέβαιη πηγή είσπραξης της απαίτησής της, ενώ η εναπομένουσα φανερή περιουσία του δεν επαρκεί για την ικανοποίησή της. Έτσι, η αξίωση της τράπεζας έναντι του οφειλέτη, που πηγάζει απο τη σύμβαση δανείου, κινδυνεύει να ματαιωθεί.
Για την αντιμετώπιση παρόμοιων περιπτώσεων –που απαντώναι συχνά στην πράξη- ο νομοθέτης εισάγοντας το θεσμό της διάρρηξης της απαλλοτριωτικής δικαιοπραξίας ως καταδολιευτικής, αποσκοπεί στην προστασία του δανειστή έναντι του αφερέγγυου οφειλέτη του, όταν ο τελευταίος κατέστη δολίως αφερέγγυος διότι έσπευσε να αποξενωθεί από τα περιουσιακά του στοιχεία ώστε να αποστερήσει από τον δανειστή τη δυνατότητα να ικανοποιήσει την απαίτησή του, προβαίνοντας σε αναγκαστική εκτέλεση στα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία.
Τι είναι η αγωγή διάρρηξης καταδολιευτικής δικαιοπραξίας;
Στην αγωγή διάρρηξης καταδολιευτικής δικαιοπραξίας η αφερεγγυότητα του οφειλέτη πρέπει να υπάρχει και κατά τον χρόνο άσκησης αυτής. Η γονική παροχή σε εκτέλεση ηθικού καθήκοντος υπόκειται σε διάρρηξη. Μεταβίβαση από πατέρα οφειλέτη λόγω γονικής παροχής ακινήτων σε θυγατέρα, η οποία γίνεται με σκοπό βλάβης του δανειστή (τράπεζα), καθώς γνώριζε ότι μετά την κατάρτιση των δικαιοπραξιών αυτών δεν του απέμενε πλέον άλλη περιουσία, με σκοπό να περιέλθει σε τέτοια οικονομική κατάσταση ώστε η τράπεζα να αποστερηθεί πλήρως της δυνατότητας να ικανοποιήσει την ως άνω απαίτησή της. Η επίδικη γονική παροχή του πατέρα προς τη θυγατέρα του, συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά στοιχεία της χαριστικής δικαιοπραξίας και ακυρώνεται.
Η αγωγή διάρρηξης παραγράφεται μετά την πάροδο 5ετίας από τη σύνταξη της συμβολαιογραφικής πράξης;
Η αγωγή διάρρηξης μπορεί να ακυρώσει οποιοδήποτε είδος συμβολαιογραφικής πράξης μεταβίβασης ακινήτου (αγοραπωλησία, γονική παροχή, δωρεά κ.λπ.), στην οποία προέβη ο οφειλέτης καταδολιευτικά προς το δανειστή του. Η αγωγή αυτή παραγράφεται μετά την πάροδο χρονικού διαστήματος 5 ετών από την ημερομηνία κατάρτισης της συμβολαιογραφικής πράξης μεταβίβασης και όχι από την ημερομηνία μεταγραφής της εν λόγω πράξης στο Υποθηκοφυλακείο ή στο Κτηματολογικό Γραφείο ή από την ημερομηνία γνώσης της μεταβίβασης από το δανειστή. Η αγωγή διάρρηξης δεν υπόκειται σε τέλος δικαστικού ενσήμου, ούτε εγγράφεται στα βιβλία διεκδικήσεων (202/2000 ΠολΠρΛάρισας).
Στην σχετική απόφαση του Αρείου Πάγου (Α.Π. 88/2023) η η μεταβίβαση ακινήτου εκ μέρους του οφειλέτη προς τρίτον που επάγεται μείωση της περιουσίας του, συνιστά και κάθε παροχή που γίνεται από ηθικό καθήκον ή από λόγους κοινωνικής ευπρέπειας, διότι το γεγονός ότι η διάθεση αυτή γίνεται προς εκπλήρωση σχετικής ηθικής υποχρεώσεως δεν μπορεί να δικαιολογήσει ούτε τη βλάβη των δανειστών, ούτε την προτίμηση εκπληρώσεως από τον οφειλέτη των ηθικών υποχρεώσεών του έναντι των νομικών, η δε γονική παροχή συνιστά επίδοση από ελευθεριότητα και συνεπώς η σχετική δικαιοπραξία είναι χαριστική. Οι δανειστές δικαιούνται να απαιτήσουν τη διάρρηξη κάθε μεταβίβασης, που έγινε από τον οφειλέτη προς βλάβη τους, εφόσον η υπόλοιπη περιουσία δεν επαρκεί για την ικανοποίησή τους.
Οι προϋποθέσεις προστασίας των δανειστών είναι:
1) Η ύπαρξη απαίτησης κατά του οφειλέτη γεννημένη κατά το χρόνο της μεταβίβασης, η οποία να έχει γίνει ληξιπρόθεσμη κατά την πρώτη στο ακροατήριο συζήτηση της αγωγής για διάρρηξη,.
2) Μεταβίβαση εκ μέρους του οφειλέτη προς τρίτον, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων κάθε σοβαρή και ηθελημένη (μη εικονική) διάθεση ή εκποίηση με δικαιοπραξία ή άλλη ενέργεια, που επάγεται μείωση της υπέγγυας περιουσίας, ανεξάρτητα αν είναι επαχθής ή χαριστική, καθώς και κάθε παροχή γενόμενη από ηθικό καθήκον ή από λόγους κοινωνικής ευπρέπειας, διότι το γεγονός ότι η διάθεση αυτή γίνεται προς εκπλήρωση σχετικής ηθικής υποχρέωσης, δεν μπορεί να δικαιολογήσει ούτε τη βλάβη των δανειστών, ούτε την προτίμηση εκπλήρωσης από τον οφειλέτη των ηθικών υποχρεώσεών του έναντι των νομικών (ΑΠ 805/2013, ΑΠ 1217/2014). Η γονική παροχή συνιστά επίδοση από ελευθεριότητα και συνεπώς η περί αυτής δικαιοπραξία είναι χαριστική, μη συναγομένου άλλως από το χαρακτηρισμό της, ως δωρεάς, ως προς το ποσό που υπερβαίνει το μέτρο που επιβάλλουν οι περιστάσεις.
3) Ανεπάρκεια της υπόλοιπης εμφανούς περιουσίας του οφειλέτη για την ικανοποίηση του δανειστή, η οποία οφείλεται αιτιωδώς στην απαλλοτρίωση. Η αφερεγγυότητα δε αυτή του οφειλέτη πρέπει να συντρέχει όχι μόνο κατά την μεταβίβαση, αλλά και κατά τον χρόνο έγερσης της αγωγής διάρρηξης, που είναι και ο κρίσιμος χρόνος για τον προσδιορισμό της βλάβης του δανειστή (ΑΠ 778/2015, ΑΠ 708/2017).
4) Δόλος του οφειλέτη , ήτοι πρόθεση βλάβης των δανειστών. Η πρόθεση αυτή θεωρείται ότι υπάρχει όταν αυτός (οφειλέτης) γνωρίζει, κατά τον κρίσιμο χρόνο της μεταβίβασης, ότι με την μεταβίβαση του περιουσιακού του στοιχείου θα περιέλθει σε τέτοια οικονομική κατάσταση, ώστε η περιουσία, που του απομένει, να μην επαρκεί για την ικανοποίηση των δανειστών, αφού, στην περίπτωση αυτή, είναι προφανές ότι ο οφειλέτης γνωρίζει ότι συνέπεια της πράξης του είναι η βλάβη των δανειστών, την οποία αποδέχεται, μη αναιρουμένου του καταδολιευτικού χαρακτήρα της απαλλοτρίωσης αν, εκτός από την πρόθεση βλάβης των δανειστών, επιδιώκει παράλληλα και άλλους σκοπούς.
5) Γνώση του τρίτου. Ο τρίτος πρέπει να γνωρίζει το δόλο του οφειλέτη, ήτοι την πρόθεσή του να βλάψει τους δανειστές του, μη απαιτούμενης αυτοτελούς πρόθεσης του τρίτου να βλάψει τους δανειστές του οφειλέτη, ούτε συμπαιγνία ανάμεσα στον οφειλέτη και τρίτο προς βλάβη των δανειστών του οφειλέτη (ΑΠ 638/2004, ΑΠ 1677/2008). Η γνώση του τρίτου δεν απαιτείται κατά το άρθρο 942 ΑΚ, αν η μεταβίβαση έγινε από χαριστική αιτία (ΑΠ 1320/2019, ΑΠ 28/2017).
- Δες ακόμη άρθρο Αγορά Ακινήτου
- Δες ακόμη άρθρο ΣΥΠΟΘΑ – Αυθαίρετα
- Δες ακόμη άρθρο ΄Εξωση Ενοικιαστή
- Δες ακόμα άρθρο Αλλαγή Ονόματος ή Επωνύμου
- Δες ακόμα άρθρο Διαταγή Πληρωμής
- Δες ακόμα άρθρο Κληρονομητήριο
- Δες ακόμα άρθρο Αποποίηση Κληρονομιάς Ανηλίκου
