ΑΝΑΙΡΕΣΗ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ – ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Η αναίρεση είναι το ένδικο μέσο, με το οποίο εισάγεται μια ποινική υπόθεση στο Δικαστήριο του Αρείου Πάγου (ΑΠ). Ο ΑΠ συνηθίζεται να αποκαλείται και «ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο», με την έννοια ότι «ακυρώνει» αποφάσεις των άλλων Δικαστηρίων, για τυπικούς-νομικούς λόγους, όμως και όχι ουσιαστικούς. Με απλά λόγια, ο ΑΠ δεν μπαίνει στην ουσία της υπόθεσης, δηλαδή δεν αθωώνει η καταδικάζει τον κατηγορούμενο. Στην καλύτερη περίπτωση για τον κατηγορούμενο, αν ο ΑΠ διαπιστώσει λάθη στην ποινική απόφαση, στέλνει την υπόθεση να δικαστεί πάλι στο Εφετείο.

Με αίτηση αναίρεσης, προσβάλλονται οι αποφάσεις των εφετείων, αλλά και όσες αποφάσεις πρώτου βαθμού, δεν επιδέχονται έφεσης (λόγω ύψους ποινής, προφανώς), αλλά για (περι)ορισμένους μόνον λόγους.

Αναίρεση μπορεί να ζητήσει φυσικά ο κατηγορούμενος-καταδικασθείς, οι αρμόδιοι, κάθε φορά, Εισαγγελείς, αλλά υπό προϋποθέσεις ακόμα και ο πολιτικώς ενάγων και ο αστικώς υπεύθυνος, καθώς ο τυχόν τρίτος, σε βάρος του οποίου έχει επιβληθεί δήμευση.

Μπορεί να ζητηθεί όμως και η αναίρεση  αθωωτικής απόφασης : από τον κατηγορούμενο, αν αθωώθηκε λόγω έμπρακτης μετάνοιας, από τον αρμόδιο εισαγγελέα, για εσφαλμένη εφαρμογή ή ερμηνεία του Νόμου και από τον μηνυτή ή εγκαλούντα, αν καταδικάστηκε σε αποζημίωση και στα έξοδα της Δίκης.

Οι λόγοι αναίρεσης είναι περιοριστικά απαριθμούμενοι στον νόμο:

1) Η απόλυτη ακυρότητα κατά τη διαδικασία επί ακροατηρίω. Τέτοια περίπτωση συντρέχει ενδεικτικά, όταν παραβιάζονται τα θεμελιώδη δικαιώματα του κατηγορουμένου, η αμερόληπτη σύνθεση του δικαστηρίου, καθώς και σε περίπτωση λανθασμένης κίνησης της ποινικής δίωξης.

2) Η σχετική ακυρότητα κατά τη διαδικασία στο ακροατήριο, που δεν έχει καλυφθεί (βάσει του 172 ΚΠΔ), καθώς και η έλλειψη ακροάσεως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά η έλλειψη ακροάσεως που ταυτόχρονα παραβιάζει και το δικαίωμα υπερασπίσεως, ήτοι τη δυνατότητα ακρόασης που κατοχυρώνεται και συνταγματικά.

3) Η παραβίαση των διατάξεων που σχετίζονται με τη δημοσιότητα της διαδικασίας. Σύμφωνα με το άρθρο 329 ΚΠΔ: «Η συζήτηση στο ακροατήριο, καθώς και η απαγγελία της απόφασης, γίνονται δημόσια σε όλα τα ποινικά δικαστήρια, και επιτρέπεται στον καθένα να παρακολουθεί ανεμπόδιστα τις συνεδριάσεις. Απαγορεύεται όμως η παρουσία στο ακροατήριο προσώπων που κατά την ελεύθερη κρίση εκείνου που διευθύνει τη συζήτηση δεν συμπλήρωσαν το 17ο έτος της ηλικίας τους. Αν πρόκειται για δίκες που είναι πιθανό να προσελκύσουν μεγαλύτερο αριθμό ακροατών από το συνηθισμένο, οι οποίοι μπορεί εξαιτίας της ανεπάρκειας του χώρου στον οποίο διεξάγεται η δίκη να εμποδίσουν την ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας, ο πρόεδρος του δικαστηρίου σε συνεννόηση με τον εισαγγελέα ορίζουν τον αριθμό των ακροατών, οπότε επιτρέπεται χωρίς διάκριση η είσοδος στον καθένα, ωσότου συμπληρωθεί αυτός ο αριθμός».

4) Η έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας. Πράγματι, η επαρκής αιτιολογία είναι κρείσσονος σημασίας για τον έλεγχο των δικαστικών αποφάσεων και τη διαφάνεια. Ουσιαστικά, αντικατοπτρίζει τη συλλογιστική πορεία και τη νομική ακολουθία των επιχειρημάτων σε συνάρτηση με τα πραγματικά περιστατικά που οδηγούν στην εκάστοτε απόφαση.

5) Η εσφαλμένη ερμηνεία ή εφαρμογή ουσιαστικής διάταξης. Αυτός ο λόγος αφορά περιπτώσεις που το δικαστήριο δεν εφάρμοσε τον νόμο, γιατί θεώρησε ότι απαιτείται κάποια περαιτέρω προϋπόθεση ή εφάρμοσε τον νόμο χωρίς τις αναγκαίες προϋποθέσεις. Σε καμία περίπτωση δεν ελέγχεται η κρίση επί πραγματικών περιστατικών.

6) Η παραβίαση του δεδικασμένου ή της εκκρεμοδικίας. Το δεδικασμένο έχει τη θετική και την αρνητική λειτουργία. Η θετική λειτουργία αφορά την εφαρμογή του σε κάθε περαιτέρω κρίση του ίδιου ζητήματος και η αρνητική λειτουργία είναι τροχοπέδη στην επαναξιολόγηση του ίδιου ζητήματος. Δεδικασμένο ανακύπτει μεταξύ ίδιων διαδίκων με ταυτότητα νομικής και ιστορικής αιτίας. Η εκκρεμοδικία εμποδίζει να αναλάβει άλλο δικαστήριο την υπόθεση και ιδρύει αποκλειστική δικαιοδοσία του συγκεκριμένου δικαστηρίου μέχρι την έκδοση απόφασης.

7) Η υλική αναρμοδιότητα του δικάσαντος δικαστηρίου. Πράγματι, η πρόβλεψη του νομοθέτη να εισάγονται με δικονομικούς κανόνες στα αρμόδια δεν μπορεί να καταστρατηγείται. Άλλο βαθμό δικονομικής ωριμότητας απαιτούν οι βαρύτερες περιπτώσεις εγκλημάτων και εξ αυτού υπάρχει πρόβλεψη ρητή στον κώδικα για την υλική αρμοδιότητα κάθε δικαστηρίου και ηλικιακή-αριθμητική διαφοροποίηση μεταξύ των δικαστών και των ενόρκων που απαρτίζουν το κάθε δικαιοδοτικό όργανο. Επίσης, πρόσωπα ιδιάζουσας δωσιδικίας, όπως οι δικηγόροι μπορούν να εκδικαστούν μόνο από το Τριμελές Εφετείο.

8) Η παράνομη απόρριψη της έφεσης ως απαράδεκτης ή ανυποστήριχτης.

9) Η υπέρβαση εξουσίας.  Το Δικαστήριο υπερβαίνει την εξουσία του, όταν : α) αποφασίζει για υπόθεση, που δεν υπάγεται στη δικαιοδοσία του ή β) ασχολήθηκε και έλυσε ζήτημα που υπάγεται στα πολιτικά δικαστήρια ή γ) έκρινε την πολιτική αγωγή, κατά παράβαση των οριζόμενων στο Νόμο ή δ) καταδίκασε για έγκλημα, χωρίς να υπάρχει η απαιτούμενη αίτηση ή έγκληση ή άδεια.

Αν η αναίρεση είναι τυπικά εντάξει και εμφανιστεί ο αναιρεσείων (ο κατηγορούμενος), ο Άρειος Πάγος εξετάζει και αυτεπαγγέλτως τους περισσότερους από τους παραπάνω λόγους, καθώς και αν μετά την έκδοση της απόφασης εκδόθηκε ευνοϊκότερος Νόμος, που πρέπει να εφαρμοστεί.

Μπορεί να ζητηθεί αναίρεση αθωωτικής απόφασης;

Η αναίρεση μπορεί να ζητηθεί και κατά αθωωτικών αποφάσεων. Εκτός από τον εισαγγελέα που δικαιολογεί το έννομο συμφέρον του εκ της θέσης του ως θεματοφύλακας  της δικαιοσύνης, δικαίωμα έχει σε ορισμένες περιπτώσεις και ο κατηγορούμενος εκτός από τις καταδικαστικές αποφάσεις και για τις αθωωτικές, εφόσον αθωώθηκε λόγω έμπρακτης μετάνοιας. Αυτή η δυνατότητα δίδεται, καθώς η έμπρακτη μετάνοια δεν αίρει το άδικο της πράξης, αλλά είναι λόγος εξάλειψης του αξιόποινου. Αν η αναίρεση γίνει δεκτή, το δικαστήριο ακυρώνει την προσβαλλόμενη απόφαση και αναπέμπει για επαναδίκαση στο αρμόδιο δικαστήριο με διαφορετική σύνθεση. 

Ισχύει και εδώ η αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορούμενου-αναιρεσείοντος, ενώ οι πιθανές εκβάσεις της Δίκης, στον Άρειο Πάγο, είναι :

Που μπορώ να πάρω πληροφορίες για την πορεία μιας αναίρεσης;

Ολόκληρη την πορεία της υπόθεσης με το αποτέλεσμα και τα στάδια καθαρογραφής θα τα βρείτε εδώ ή τηλεφωνήστε στον Άρειο Πάγο στο γραφείο 209 (γραμματεία ποινικού τμήματος) και στα τηλέφωνα 210 64.19.129-130-131, για να πάρετε πληροφορίες για: την έκδοση απόφασης, την καθαρογραφή της και την θεώρηση της απόφασης από τον εισηγητή και τον πρόεδρο.

• Δες επίσης άρθρο για Έφεση
• Δες επίσης άρθρο για Ποινικό Μητρώο
• Δες επίσης άρθρο για Αναίρεση στον Άρειο Πάγο