Νόμιμη μοίρα είναι ένα ελάχιστο μερίδιο, επιφυλαγμένο υπέρ παιδιών και συζύγου. Δεν μπορεί ένα παιδί να πάρει τα πάντα και το άλλο τίποτα. Η περιουσία ενός προσώπου δεν είναι πλήρως ελεύθερη να τη μοιράσει στους συγγενείς του. Πρέπει ένα ελάχιστο μερίδιο, επιφυλαγμένο υπέρ παιδιών και συζύγου, να πάει σε αυτούς. Δεν μπορεί δηλαδή σε ένα παιδί να δώσει τα πάντα και σε άλλο τίποτα.
Πότε παραγράφεται το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας;
Το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας δεν παραγράφεται ούτε χάνεται και συνεπώς δεν υπάρχει προθεσμία. Ο αναγκαίος κληρονόμος μπορεί να το διεκδικήσει όποτε θελήσει, αλλά μόνο επί της πραγματικής κληρονομιάς.
Διεκδίκηση νόμιμης μοίρας ποιοι δικαιούνται;
Αναγκαίοι κληρονόμοι θεωρούνται η σύζυγος, τα τέκνα, τα εγγόνια και οι γονείς. Οι αναγκαίοι κληρονόμοι έχουν δικαίωμα στην κληρονομιά ακόμα κι αν έχουν αποκλειστεί στη διαθήκη του θανόντα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η νόμιμη μοίρα προβλέπεται από τις διατάξεις της “αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής” του κληρονομικού δικαίου. Οι διατάξεις αυτές ισχύουν μόνο όταν στη διαθήκη αποκλείονται οι αναγκαίοι κληρονόμοι ή τους αφήνουν λιγότερα περιουσιακά στοιχεία από ότι ορίζει η νόμιμη μοίρα.
Όπως αντιλαμβάνεστε ο/η σύζυγος του αποθανόντα γίνεται αναγκαία κληρονόμος σε όλες τις περιπτώσεις αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής. Αντίθετα οι γονείς γίνονται αναγκαίοι κληρονόμοι μόνο εάν ο αποθανόντας δεν είχε παιδιά ή εγγόνια.
Έτσι, αν π.χ. ο πατέρας είχε ένα ακίνητο και το έδωσε μόνο στο ένα παιδί (χωρίς να έχει σύζυγο), τότε το άλλο παιδί αυτόματα παίρνει 25% σε αυτό.
Πως εκτιμάται η αξία της νόμιμης μοίρας του μεριδιούχου:
- Στην πραγματική κληρονομιά εκτιμάται η αξία όλης της περιουσίας κατά τον χρόνο του θανάτου, αφαιρώντας τα έξοδα κηδείας και τα χρέη.
- Στην πλασματική κληρονομιά προστίθεται η αξία που είχε η περιουσία κατά το χρόνο που δημιουργήθηκε, συν τις παροχές προς τρίτους, δωρεές και γονικές παροχές.
Ενώ κατά κανόνα κάθε άνθρωπος δικαιούται να διαθέτει την περιουσία του όπως επιθυμεί μετά το θάνατό του (με διαθήκη), ο/η σύζυγος που επιζεί, τα παιδιά και οι γονείς του, αν δεν υπάρχουν παιδιά, δεν μπορούν να αποκλειστούν από αυτή. Τα πρόσωπα αυτά λέγονται νόμιμοι μεριδιούχοι.
Νόμιμη μοίρα είναι το ελάχιστο μερίδιο στην κληρονομιά, το οποίο βάσει νόμου δεν μπορεί να στερηθεί από αυτά τα πρόσωπα και στην πράξη αποτελεί το μισό της περιουσίας του θανόντος. Το μερίδιο αυτό είναι ίσο με το μισό αυτού που θα έπαιρνε το κάθε πρόσωπο αν δεν υπήρχε καθόλου διαθήκη, αν υπήρχε δηλαδή εξ αδιαθέτου διαδοχή. Το ακριβές ύψος της νόμιμης μοίρας προσδιορίζεται με νομικό υπολογισμό αφού ληφθούν υπόψη διάφοροι παράγοντες, όπως η αξία της κληρονομιάς και το τι είχε δώσει ο διαθέτης πριν πεθάνει και σε ποιον.
Τα παραπάνω πρόσωπα έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν με αγωγή τη νόμιμη μοίρα τους, αν ο διαθέτης τους άφησε λιγότερα από ό,τι δικαιούνται ή αν δεν τους άφησε τίποτα χωρίς νόμιμο λόγο. Αν υπήρχε νόμιμος λόγος τότε έχουμε αποκλήρωση.
Για τον υπολογισμό δε της νόμιμης μοίρας λαμβάνεται, κατά τα άρθρα 1831 και 1838 του ΑΚ, η κατάσταση και η αξία της κληρονομίας κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου, αφαιρουμένων των χρεών κλπ ή προστιθεμένων των αναφερόμενων στα άρθρα αυτά στοιχείων.
Επομένως, ο μεριδούχος, με την περί κλήρου αγωγή πρέπει να επικαλεστεί το θάνατο του κληρονομουμένου, το κληρονομικό του δικαίωμα, αναφέροντας τη συγγενική σχέση που τον συνδέει με τον κληρονομούμενο και στην οποία στηρίζει την κλήση του στην κληρονομιά ως μεριδούχου, την ιδιότητα των επιδίκων ως κληρονομιαίων αντικειμένων, την κατοχή και την κατακράτησή τους από τον εναγόμενο ως κληρονόμο του διαθέτη την κατά τους νομίμους τύπους σύσταση διαθήκης με την οποία προσεβλήθη η νόμιμη μοίρα του καθώς και να προσδιορίσει το επί της κληρονομίας ποσοστό, στο οποίο ανέρχεται η νόμιμη μοίρα του, και για τον υπολογισμό αυτού, τα περιουσιακά στοιχεία – ως και την αποτίμησή του σε χρήμα – τα οποία αποτελούν την κληρονομία, και δη το είδος, την έκταση και την αξία καθενός, καθώς και την ιδιότητά τους ως κληρονομιαίων.
- Δες ακόμη άρθρο Προσβολή Διαθήκης
- Δες ακόμη άρθρο Θάνατος Καταθέτη Τράπεζας
- Δες ακόμα άρθρο Κληρονομητήριο
