Επισκεφθείτε μας: Κέντρο Αθήνας, Σταθμός Λαρίσης, Οδός Χωματιανού 31 (Πλησίον Μετρό) --- info@ziamparas.gr --- Καλέστε μας: 210 82 18 945 ή 6975 127 045
Καλέστε μας ΤΩΡΑ
Αστικη Ευθυνη Δημοσιου

ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥ – ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ

Τι σημαίνει Αστική Ευθύνη του Δημοσίου;

Αστική ευθύνη του Δημοσίου σημαίνει την υποχρέωση του Δημοσίου ή των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), να αποκαθιστούν, συνήθως με μορφή αποζημίωσης σε χρήμα, τις ζημιογόνες πράξεις που προκαλούν οι παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων τους, υπό τους ειδικότερους όρους και προϋποθέσεις των άρθρων 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (ΕισΝΑΚ). 

Σύμφωνα με το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων  του  δημοσίου κατά  την  άσκηση  της  δημόσιας  εξουσίας  που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η  παράλειψη  έγινε κατά  παράβαση διάταξης, που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. Μαζί με το δημόσιο ευθύνεται εις ολόκληρον και το υπαίτιο πρόσωπο,  με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων για την ευθύνη των υπουργών», ενώ σύμφωνα δε με το άρθρο 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα: «Οι διατάξεις των δύο προηγούμενων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στη υπηρεσία τους».

Ποιά είναι η Αστική Ευθύνη του Δημοσίου σε Περιβαλλοντικά θέματα;

H αστική ευθύνη του Δημοσίου αποτελεί έναν από τους βασικούς επανορθωτικούς θεσμούς του δικαίου. Όπως έχει ειπωθεί χαρακτηριστικά: η αρχή της ευθύνης του Δημοσίου και η αρχή της νομιμότητας είναι οι δύο συμμετρικοί πυλώνες του συστήματος εγγυήσεων των διοικούμενων. Η αστική ευθύνη από την πρόκληση λ.χ. περιβαλλοντικής βλάβης συνίσταται στην υποχρέωση αποκατάστασης της ζημιάς που έχουν υποστεί ιδιωτικά έννομα αγαθά (ζωή, σωματική ακεραιότητα, περιουσία, ιδιοκτησία) εξαιτίας μιας περιβαλλοντικής προσβολής. Αντίθετα η έννοια της περιβαλλοντικής ευθύνης περιλαμβάνει την υποχρέωση για την αποκατάσταση της ζημιάς που έχει υποστεί το περιβάλλον καθ’ αυτό . Όταν ο διοικούμενος υφίσταται ζημιές από παράνομες πράξεις ή παραλείψεις οργάνων της διοίκησης κατά την άσκηση της ανατιθέμενης σε αυτά δημόσια εξουσίας, δικαιούται αποζημίωση σύμφωνα με τα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ ασκώντας αγωγή αποζημίωσης ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων.

Κατά συνέπεια η ευθύνη για τις ζημιές που προκαλεί κάθε δημόσιο νομικό πρόσωπο από τη μείωση της αξίας των αγαθών του περιβάλλοντος, διέπεται από το διοικητικό δίκαιο όταν η δυσμενής μεταβολή των έννομων αγαθών του προέρχεται από ζημιές στο πλαίσιο της κυριαρχικής διοίκησης. Περαιτέρω, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η παράνομη και ζημιογόνος χρήση της τεχνολογίας (λ.χ. ρυπογόνος βιομηχανική δραστηριότητα) με πλημμελή άσκηση της εποπτικής λειτουργίας του Δημοσίου θέτουν σε εφαρμογή το θεσμό της αστικής ευθύνης.

Οι διοικούμενοι που προσφεύγουν στα δικαστήρια συνήθως επιδιώκουν την πρόληψη ή την άρση λ.χ. της περιβαλλοντικής προσβολής, είτε με την άσκηση αίτησης ακύρωσης ή προσφυγής ουσίας, είτε μέσω του μηχανισμού της επιδίωξης αποζημίωσης από νόμιμες πράξεις της διοίκησης όπως στα ζητήματα προστασίας του οικιστικού περιβάλλοντος, με την αποζημίωση της ιδιοκτησίας λόγω ρυμοτομικής απαλλοτρίωσης κατά το άρθρο 17§2 Συντάγματος για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων, στα ζητήματα προστασίας του πολιτιστικού περιβάλλοντος, με την αποζημίωση με βάση το άρθρο 24§6 του Συντάγματος για την εξασφάλιση της διηνεκούς προστασίας των μνημείων και στα ζητήματα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, με την αποζημίωση με βάση το άρθρο 22 του ν.1650/1986 για τη διαφύλαξη των περιοχών ή ζωνών προστασίας της φύσης.

Αντίθετα οι αγωγές με τις οποίες οι διοικούμενοι ζητούν αποζημίωση για την παράνομη παράλειψη των αρμόδιων κρατικών αρχών να λάβουν, λ.χ. κατάλληλα μέτρα για την διατήρηση του περιβάλλοντος όταν αυτή η παράλειψη έχει αποτέλεσμα την πρόκληση βλαβών στην υγεία ή στην ιδιοκτησία είναι ελάχιστες, ίσως και για το λόγο ότι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν επαρκώς τα ζητήματα που τίθενται στην περίπτωση των περιβαλλοντικών ζημιών.

Ποιές είναι οι προϋποθέσεις της αστικής ευθύνης του Δημοσίου; 

  1. Πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια: Η υποχρέωση του δημοσίου προς αποζημίωση, μπορεί να προκύψει από παράνομη πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια των οργάνων τους. Κατ’ αρχήν, με τον όρο πράξη νοούνται όχι μόνο οι εκτελεστές διοικητικές πράξεις θετικού ή αρνητικού περιεχομένου, αλλά και οι μη εκτελεστές διοικητικές πράξεις, όπως γνωμοδοτήσεις, μέτρα εσωτερικής τάξης, πράξεις εκτέλεσης κτλ. Επιπρόσθετα, αστική ευθύνη του Δημοσίου, μπορεί να δημιουργηθεί και από την παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, καθώς και από κάθε είδους παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την έκδοση διοικητικών πράξεων ή την επιχείρηση διοικητικών ενεργειών.
  2. Όργανο του Δημοσίου ή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου: Προκειμένου να στοιχειοθετηθεί η αστική ευθύνη του Δημοσίου, η πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια, θα πρέπει να προέρχεται από όργανο του Δημοσίου ή Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Ως όργανα του Δημοσίου, νοούνται τα όργανα της εκτελεστικής εξουσίας στο σύνολο της δραστηριότητάς τους. Επίσης, στην έννοια του 105 του ΕισΝΑΚ υπάγονται και οι ανεξάρτητες διοικητικές αρχές (ΕΣΡ, Συνήγορος του Πολίτη κτλ), καθώς και τα διφυή νομικά πρόσωπα, εφόσον ασκούν δημόσια εξουσία (Τράπεζα της Ελλάδος κτλ). Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, ότι υφίσταται αστική ευθύνη του Δημοσίου και όταν ο διορισμός μονομελούς διοικητικού οργάνου ή η συγκρότηση συλλογικού διοικητικού οργάνου πάσχει για κάποιο λόγο από παρανομία.
  3.  Άσκηση δημόσιας εξουσίας: Βασικό στοιχείο για την κατάφαση της αστικής ευθύνης του Δημοσίου, είναι το γεγονός ότι οι πράξεις και οι παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου θα πρέπει να εντάσσονται στο πλαίσιο άσκησης δημόσιας εξουσίας. Για αυτό, θα πρέπει να τονιστεί ότι τα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ δεν εφαρμόζονται όταν τα όργανα του Δημοσίου δρουν στο πλαίσιο εννόμων σχέσεων του ιδιωτικού δικαίου, όταν δηλαδή ενεργούν ως fiscus κατά τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου. Απαραίτητο στοιχείο σε κάθε περίπτωση, είναι να υπάρχει συνάφεια μεταξύ της άσκησης δημόσιας εξουσίας και της ζημιογόνου πράξης.
  4.  Ύπαρξη παρανομίας: Επιπλέον, θα πρέπει να υφίσταται ο παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας του οργάνου τη Δημοσίου. Ουσιαστικά, η διάταξη του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ θεσπίζει έναν λευκό κανόνα δικαίου, δηλαδή δεν ορίζει πότε υφίσταται η παρανομία, αλλά παραπέμπει στο σύνολο των κανόνων δικαίου της έννομης τάξης. Έτσι η παρανομία είναι δυνατόν να έγκειται στην αντίθεση προς το περιεχόμενο οποιουδήποτε κανόνα δικαίου, είτε πρόκειται για αντίθεση στο Σύνταγμα, στις συντακτικές πράξεις της Βουλής, στο ευρωπαϊκό δίκαιο, στις κανονιστικές διοικητικές πράξεις, στις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου κτλ.
  5. Πρόσκληση Ζημίας: Απαραίτητη προϋπόθεση για τη στοιχειοθέτηση αστικής ευθύνης του Δημοσίου, είναι η πρόκληση ζημίας σε ιδιώτη από παράνομη πράξη, παράλειψη ή υλική ενέργεια των οργάνων του Δημοσίου. Η ζημία αυτή, μπορεί να είναι θετική ή αποθετική, υλική ή ηθική βλάβη, ενώ καλύπτεται και η περίπτωση της ψυχικής οδύνης για θανάτωση προσώπου.
  6.  Αιτιώδης Σύνδεσμος: Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της παρανομίας της πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας και της ζημίας, υφίσταται όταν η συμπεριφορά αυτή ήταν ικανή, κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων και κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου έκτακτου περιστατικού, να προκαλέσει τη ζημία. Έτσι, έχε κριθεί ότι υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ διαρροής πετρελαιοειδών και καταστροφής ιχθύων ιχθυοτροφείου, εφόσον η καταστροφή τους θα συντελούνταν ούτως ή άλλως ως συνέπεια της προσβολής τους από ιό, από τον οποίο είχαν προσβληθεί πριν την διαρροή. (ΣτΕ1893/2000).

Εφόσον, αποδειχθεί ότι συντρέχουν όλες οι ανωτέρω προϋποθέσεις που στοιχειοθετούν την αστική ευθύνη του Δημοσίου, παρέχεται η δυνατότητα στον ιδιώτη να ασκήσει το ένδικο βοήθημα της Αγωγής κατά τα άρθρα 105 και 106 του ΕισΝΑΚ, που έχει ως αντικείμενο την ικανοποίηση χρηματικής αξιώσεως, από έννομη σχέση δημοσίου δικαίου, και στρέφεται κατά του Δημοσίου ή άλλου Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου.

Με την υποστήριξη του WordPress